W ostatnich latach telemedycyna dynamicznie się rozwijała, a wraz z nią pojawiły się także receptomaty, czyli serwisy umożliwiające uzyskanie recepty bez rzeczywistej konsultacji lekarskiej. W odpowiedzi na rosnące obawy dotyczące bezpieczeństwa pacjentów, wprowadzono przepisy zaostrzające zasady wystawiania recept na substancje kontrolowane, w tym medyczną marihuanę.
Teleporady
Koncepcja rozmowy z lekarzem za pośrednictwem telefonu/czatu wideo to wbrew pozorom dość świeże rozwiązanie – przynajmniej w Polsce. Możliwość stosowania teleporad została wprowadzona we wrześniu 2019 roku, natomiast największą popularność zaczęła zdobywać od marca 2020 roku, czyli po rozpoczęciu pandemii COVID-19. Jak donosił RynekZdrowia, w pierwszym pełnym roku funkcjonowania teleporad udzielono ich ponad 5,9 miliona.
Marihuana medyczna jako forma terapii została zalegalizowana w Polsce w 2017 roku, a zgodnie ze statystykami jej importu do kraju, to właśnie lata 2019-2020 przyniosły największy przełom w dostępności leku. W tym okresie zrealizowano około 10 tysięcy recept na łączną ilość ponad 120kg medycznej marihuany. Niestety nie udało nam się dojść do danych, jaka część recept została wystawiona za pośrednictwem telemedycyny, jednak rozwój tej formy terapii powiązany czasowo z rozwojem funkcjonowania teleporad, może sugerować jakoby oba te fakty były ze sobą w jakiś sposób powiązane.
Czym są receptomaty?
W gruncie rzeczy, terminem receptomatu określane są zautomatyzowane serwisy online wystawiające recepty wyłącznie na podstawie wypełnionej przez pacjenta ankiety, a rola lekarza była tutaj czysto teoretyczna, gdyż ograniczała się tylko do elektronicznego podpisania recepty.
Do zalet takiego rozwiązania bez wątpienia należał szybki dostęp do konsultacji, brak konieczności wizyty osobistej (szczególnie w trakcie pandemii) oraz wygoda rozwiązania dla pacjentów niemobilnych oraz z odizolowanych od opieki medycznej miejsc, aczkolwiek duże kontrowersje budziły możliwości wystąpienia nadużyć, a niektóre serwisy były nawet opisywane jako działające na granicy prawa.
Jak stwierdził w maju 2024 roku za pośrednictwem portalu X Bartłomiej Chmielowiec, rzecznik praw pacjenta, receptomaty “naruszają zbiorowe prawa pacjentów”, gdyż “wypisywanie tego rodzaju leków, z uwagi na bardzo duże ryzyka zdrowotne i problemy dotyczące uzależnień bezwzględnie powinny być poprzedzone badaniami pacjenta lub udokumentowane wcześniejszym leczeniem”.
Zmiany prawne
Jak widać, uzyskanie recepty zarówno za pośrednictwem teleporady, jak i receptomatu nie jest równoznaczne z osobistym zbadaniem pacjenta przez lekarza, a właśnie to spotkanie na żywo jest według Ministerstwa Zdrowia najważniejsze w kontekście wydawania recept na substancje kontrolowane. To właśnie z tego powodu, działania Ministerstwa koncentrowały się nie tylko na zdelegalizowaniu receptomatów, ale również ograniczeniu wystawiania recept podczas teleporady.
Pierwsza ze znaczących zmian nadeszła jeszcze za kadencji Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego, a spowodowana została nadużyciami w wypisywaniu e-recept przez pojedynczych lekarzy. Według danych przytoczonych przez Ministerstwo, około 10 lekarzy wypisało w trakcie 2022 roku co najmniej 100 tysięcy e-recept (niektórzy osiągnęli nawet liczbę 400 tysięcy)! Jest to statystycznie 10-50 recept wypisywanych godzina w godzinę przez cały rok. W dniu 2 lipca 2023 roku, Centrum e-Zdrowia wprowadziło limity na wystawianie e-recept dla lekarzy: 300 recept na 10 godzin pracy dla maksymalnie 80 pacjentów.
Rok później, w dniu 7 listopada 2024 roku oficjalnie weszło w życie podpisane tydzień wcześniej, w dniu 29 października przez Minister Zdrowia Izabelę Leszczynę, rozporządzenie zaostrzające przepisy dotyczące medycznej marihuany. Główne zmiany zakładają, aby lekarz miał obowiązek osobistego zbadania pacjenta przed wystawieniem recepty na substancje kontrolowane, w tym medyczną marihuanę. Jedynym uwzględnionym od tego wyjątkiem pozostaje kontynuacja leczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, wyłączając opiekę nocną i świąteczną.
Podsumowanie
Obecnie – z przytoczonymi wyjątkami – receptę na medyczną marihuanę mamy możliwość uzyskać jedynie podczas osobistej wizyty u lekarza – z małymi wyjątkami. Listopadowe rozporządzenie wzbudziło jednak kontrowersje wśród profesjonalnych klinik telemedycznych, których działanie nie przypominało ankiety w receptomacie, a bardziej właśnie wizytę osobistą.
Kliniki on-line reklamowały się jako przeprowadzające rzetelny wywiad z pacjentem, wymagały historii choroby, a konsultacje realizowane były przede wszystkim w formie rozmowy wideo – bezpośrednio z lekarzem. Obecne przepisy nie zakładają możliwości działania takich placówek, gdyż nie są one prawnie rozróżniane od receptomatów, co oznacza, że zarówno receptomaty, jak i kliniki oferujące teleporady mają takie same możliwości wypisywania recept na środki niekontrolowane.
Źródła
- bip.brpo.gov.pl: Limity dla lekarzy na e-recepty. Rzecznik pyta Ministra Zdrowia o podstawę prawną. Odpowiedź resortu
- businessinsider.pl: Walka z receptomatami ruszy na ostro. Przełomowy wyrok sądu
- gov.pl: Od 3 lipca 2023 r. obowiązują dzienne limity przyjętych pacjentów oraz przepisanych recept nierefundowanych
- prawo.pl: Covid-19 w odwrocie, ale teleporady medyczne zostają
- rynekzdrowia.pl: Teleporada. Powstał Interdyscyplinarny Standard Telemedyczny. Trafił już do Ministerstwa Zdrowia
- weedweek.pl: Oficjalnie: Koniec e-wizyt na medyczną marihuanę. Polski rząd zaostrza przepisy dotyczące medycznej marihuany