Dwa nowe szwajcarskie projekty pilotażowe dotyczące konopi w regionie Ticino, we włoskojęzycznej części kraju mogą wkrótce otrzymać zielone światło – Wielka Rada Kantonu (Grand Conseil) przegłosowała jednak wycofanie się z jakiegokolwiek zaangażowania w projekt.
Programy pilotażowe
Szwajcarskie projekty pilotażowe rozwijają się dynamicznie od czasu uchwalenia w 2021 roku przepisów umożliwiających małoskalową, regulowaną sprzedaż konopi. Obecnie siedem pilotaży zostało zatwierdzonych przez Federalny Urząd Zdrowia Publicznego (FOPH) i jest aktywnie realizowanych, jednak potencjalne ósmy i dziewiąty projekty napotykają na znacznie trudniejszą drogę do uruchomienia.
24 marca Rada Kantonu Ticino odbyła burzliwą debatę na temat tego, czy aktywnie zaangażować się w dwa lokalne projekty pilotażowe, które – według ich inicjatorów – są gotowe do uruchomienia natychmiast po zatwierdzeniu przez FOPH.
Region Ticino
Ticino to wyjątkowy region – położony niemal w całości na południe od Alp, jest najbardziej wysuniętym na południe kantonem Szwajcarii, jednocześnie nie posiada naturalnego dostępu do Wyżyny Szwajcarskiej.
Region ma długą i złożoną historię związaną z konopiami – już na początku lat 2000. powstały tu dziesiątki sklepów “canapai”, które rozwinęły się dzięki niejasnym przepisom prawnym. Mimo iż przepisy zostały już zaktualizowane, programy pilotażowe stają się przede wszystkim odpowiedzią na kolejne szare strefy – m.in. pojawienie się firm konopnych oferujących nieuregulowane syntetyczne kanabinoidy.
Natomiast sama historia projektów pilotażowych w Ticino sięga prawie dekady wstecz – pierwsze propozycje zostały złożone do Wielkiej Rady Ticino w 2016 roku. W 2017 roku, przekształcono je w formalną inicjatywę, która głosowaniu poddana została jednak dopiero osiem lat później – 24 marca 2025 roku.
Inicjatywa pierwotnie zakładała, że kanton będzie promować projekt pilotażowy, jednak później została zmodyfikowana – celem głosowania było jedynie “towarzyszenie już istniejącym projektom”.
Nowe projekty
Jeden z dwóch proponowanych projektów, oczekujących obecnie na zatwierdzenie FOPH, nosi nazwę “Cannabis in Ticino” i został zaproponowany przez firmę TiCann SA – szwajcarskie przedsiębiorstwo utworzone specjalnie w celu wspierania i wdrażania regulowanego projektu konopnego w kantonie. Głównym celem projektu jest zebranie solidnych danych dotyczących nawyków konsumpcyjnych, wpływu na zdrowie publiczne oraz szerszych skutków społecznych w warunkach kontrolowanej i legalnej sprzedaży.
Projekt uzyskał już akceptację komisji etycznej, ale wciąż czeka na zielone światło od FOPH. Mimo to, przygotowania są już w toku a badanie zostanie uruchomione po otrzymaniu stosownych autoryzacji. TiCann będzie nadzorować i finansować projekt oraz zarządzać dystrybucją produktów konopnych do uczestników badania. Akademicką część badania poprowadzi Uniwersytet w St. Gallen, natomiast Areté Solutions – niezależna organizacja zajmująca się badaniami klinicznymi – zadba o zgodność z przepisami oraz analizę regionalnych trendów.
Rozwój debaty
Zwolennicy projektu argumentowali go – zgodnie z logiką przyjętą przez szwajcarski rząd – potrzebą testowania regulacji oraz dążeniem do legalizacji konopi dla dorosłych.
Laura Riget z Socjaldemokratycznej Partii Szwajcarii, przedstawiając wniosek stwierdziła, że “zaprzeczanie rzeczywistości nigdy nie jest rozwiązaniem – i to dotyczy także konsumpcji konopi. Nie mówimy o bezmyślnej liberalizacji, tylko o poważnym i uporządkowanym procesie testowania odpowiedzialnych regulacji.”
Z drugiej strony, przeciwnicy argumentowali, że w trakcie realizowania siedmiu programów pilotażowych, może nie być potrzeby rozpoczynania kolejnych. Takie podejście prezentuje m.in. Maurizio Agustoni z partii Centre: “Te eksperymenty pilotażowe nie są konieczne. Inne kantony już to robią, zgodnie z rygorystycznymi kryteriami naukowymi i mają dostępne dane. Po co to powtarzać? To nie jest innowacja – to upór i marnotrawstwo”.
W odpowiedzi na te głosy, zwolennicy projektu twierdzili, że Ticino – jako region o unikalnym kontekście kulturowym i społecznym – wymaga zebrania lokalnych danych. Mimo wszystko, debata została zdominowana przez argumenty typowe dla retoryki prohibicyjnej.
Lara Filippini (powiązana ze Szwajcarską Partią Ludową) stwierdziła, że chociaż projekty pilotażowe przedstawiane są jako “nieszkodliwe i neutralne naukowo”, w rzeczywistości mogą “przyczyniać się do niebezpiecznej banalizacji konopi”, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń.
Wspomniała także (szeroko obalaną) hipotezę “narkotyków bramowych”, twierdząc, że “konsumpcja konopi, szczególnie gdy zaczyna się w młodym wieku, może być wstępem do bardziej niebezpiecznych substancji”.
Wyniki i dalsze etapy
W wyniku głosowania – 46 za, 35 przeciw i 2 wstrzymujące się – rada ostatecznie odrzuciła wniosek o oficjalne wsparcie projektów pilotażowych przez kanton Ticino. Oznacza to, że kanton nie będzie aktywnie promować ani wspierać ich uruchomienia.
Minister Zdrowia Raffaele De Rosa, wypowiadając się w imieniu Rady Stanu (Consiglio di Stato), zaznaczył jednak, że dwa wnioski o projekty pilotażowe zostały już złożone do rozpatrzenia przez władze federalne i że zatwierdzanie oraz promowanie takich inicjatyw nie leży w gestii kantonu.
Faktyczne ocenienie zasadności projektu ma należeć do kompetencji FOPH. Oznacza to, że mimo iż kanton nie zapewni wsparcia politycznego ani administracyjnego, zatwierdzenie federalne może nadal nastąpić.
Zgodnie ze szwajcarskim prawem, FOPH ma prawo zatwierdzać naukowe badania pilotażowe dotyczące niemedycznego użycia konopi, aczkolwiek przepisy nakazują także konsultacje z zainteresowanymi kantonami i gminami.
Nie jest jednak dokładnie określone, jak ten proces konsultacyjny ma wyglądać, i nie wiadomo, czy lokalne władze będą miały możliwości zablokowania realizacji projektów w przypadku ich zatwierdzenia przez FOPH. Mimo wszystko, decyzję urzędu powinniśmy poznać w ciągu najbliższych kilku tygodni.