Legalizacja marihuany – zwłaszcza w celach rekreacyjnych – to temat złożony, wymagający od kraju rozważenia wielu aspektów. Właśnie dlatego wiele państw decyduje się na programy pilotażowe – swoiste poligony doświadczalne, które pozwalają sprawdzić, jak konkretne rozwiązania funkcjonują w praktyce i jakie wywołują skutki.
Czym są programy pilotażowe?
Programy pilotażowe dotyczące marihuany to ograniczone terytorialnie lub czasowo inicjatywy legislacyjne, mające na celu przetestowanie nowych rozwiązań w zakresie kontroli, dystrybucji i używania marihuany – najczęściej w celach medycznych lub rekreacyjnych. Celem takich programów jest zebranie danych i doświadczeń na mniejszej, kontrolowanej grupie przed ewentualnym wprowadzeniem szerszych reform ogólnokrajowych.
W ramach pilotażu zazwyczaj dopuszcza się sprzedaż i konsumpcję marihuany w ściśle określonych warunkach: np. w wybranych miastach, w licencjonowanych punktach, czy przy zachowaniu limitów ilościowych. Takie podejście pozwala na ocenę skutków społecznych, zdrowotnych i ekonomicznych w przyjaznym naukowo środowisku.
Programy pilotażowe – użytek rekreacyjny
Jak donosi Business of Cannabis, na terytorium Europy funkcjonuje obecnie pięć niezależnych od siebie programów pilotażowych testujących rekreacyjne zastosowanie marihuany dla dorosłych obywateli. Należą do nich:
- Holandia
- Luksemburg
- Niemcy
- Malta
- Szwajcaria
Warto jednak zauważyć, że w różnych częściach kontynentu programy pilotażowe wprowadzane mogą być w różnych celach. Spośród przytoczonych, maltański i luksemburski dotyczą przede wszystkim uprawy domowej oraz stowarzyszeń konopnych, natomiast szwajcarski i holenderski – kontrolowanej sprzedaży i eksperymentów komercyjnych.
Najbardziej zaawansowany pozostaje program pilotażowy z Niemiec, który łączy w sobie aspekty obu typów.
Kontrolowana sprzedaż: Holandia, Niemcy, Szwajcaria
Koncentrując się na testowaniu regulowanych modeli dystrybucji, program o nazwie Controlled Cannabis Supply Chain Experiment prowadzi Holandia. Ma on na celu ocenę skutków legalnego łańcucha dostaw dla coffeeshopów. W jego ramach, dziesięciu licencjonowanych producentów zaopatruje wybrane miasta w produkty konopne, zastępując dotychczasowy nielegalny kanał dostaw. Program rozpoczęty w grudniu 2023 ma potrwać co najmniej do roku 2029.
W Niemczech, drugi filar ustawy CanG zakłada możliwość tworzenia regionalnych projektów naukowych dotyczących komercyjnej sprzedaży konopi. Do marca 2025 roku chęć wzięcia udziału w takich badaniach wyraziło aż 28 gmin, a do urzędu odpowiedzialnego za ich nadzór wpłynęło 26 wniosków o zgodę.
Ostatnia z przytoczonych, Szwajcaria, umożliwia sprzedaż marihuany uczestnikom naukowych projektów pilotażowych – obecnie istnieje siedem zatwierdzonych inicjatyw, a ich celem jest ocena wpływu legalizacji na zdrowie publiczne i rynek nielegalny. Więcej o szwajcarskich projektach przeczytać można w kwietniowym tekście “Nowe programy pilotażowe w Szwajcarii pomimo braku wsparcia lokalnej administracji”.
Własna uprawa: Luksemburg, Malta, Niemcy
Niektóre kraje europejskie postawiły na bardziej zdecentralizowane modele pilotażowe, umożliwiając obywatelom uprawę konopi na własny użytek w ramach eksperymentalnych reform. W Luksemburgu i Malcie wprowadzono możliwość hodowli do czterech roślin na gospodarstwo domowe, a w Niemczech – do trzech roślin na osobę.
Dodatkowo Niemcy i Malta rozwijają stowarzyszenia uprawowe (kluby konopne), które w kontrolowany sposób dostarczają konopie swoim członkom. W Malcie zatwierdzono już 19 takich organizacji, natomiast w Niemczech z około 630 wniosków o pozwolenia, przyznano już ponad 200. Te modele pilotażowe umożliwiają testowanie zdecentralizowanej dystrybucji bez tworzenia komercyjnego rynku, jednocześnie pozwalając na zebranie danych dotyczących wpływu legalizacji na użytkowników i społeczeństwo.
Warto zauważyć, że wszystkie te kraje zdecydowały się także na ograniczenie maksymalnej ilości możliwego do pozyskania suszu. W Luksemburgu, klient nie powinien przekraczać limitu 5 gramów dziennie lub 30 gramów na miesiąc, w Niemczech: maksymalnie 25 gramów dziennie i 50 gramów miesięcznie, natomiast na Malcie: 7 gramów dziennie i maksymalnie 50 w miesiącu.
Dekryminalizacja marihuany w Europie
Przykłady krajów kierujących się już w stronę stworzenia u siebie komercyjnego rynku marihuany mogą być niewątpliwym sygnałem dla wielu naśladowców, tym bardziej że jednym z innowatorów pozostają Niemcy – europejski lider gospodarczy, za którego zmianami legislacyjnymi często podążają inne kraje. Przykładem może być Austria, w której po zapowiedzi niemieckiej legalizacji pojawiały się głosy rządzących o dopasowaniu do sąsiadów przepisów dotyczących limitów posiadania i uprawy oraz dopuszczalnego stężenia THC we krwi kierowców. Zmiany były argumentowane silnymi powiązaniami kulturowymi, ekonomicznymi a także długością wspólnej granicy.
Oprócz tego, nawet mniejsze państwa mogą zauważyć potencjalne korzyści z rozpoczęcia hodowli suszu np. na cele eksportowe. Coraz częściej władze krajów decydują się więc na dekryminalizację marihuany, dostrzegając w tym nie tylko korzyści zdrowotne i społeczne, ale także możliwość odciążenia systemu sprawiedliwości.
Spośród wszystkich kontynentów, to właśnie Europa niewątpliwie jest tym, w którym na dekryminalizację marihuany zdecydowało się najwięcej państw. Nie oznacza to jednak, że kraje są w jej temacie zgodne. Nawet wśród tych które proces dekryminalizacji już przeszły, bardzo często zaobserwować można zgoła odmienne podejścia: zarówno według przepisów, jak i pod względem faktycznego podejścia.
Do tej pory dekryminalizację marihuany (w tym częściową dekryminalizację oraz następne etapy dekryminalizacji, np. legalizacja) w Europie wprowadziły następujące kraje:
- Austria
- Belgia
- Czechy
- Estonia
- Hiszpania
- Holandia
- Luksemburg
- Malta
- Mołdawia
- Niemcy
- Portugalia
- Szwajcaria
Dekryminalizacja w Europie na mapie:
Ze względu na powiązania strukturalne oraz strefy wpływów do listy dodać można także Gruzję i Izrael.
Potencjalna dekryminalizacja w Polsce
Warto przypomnieć także, że następna z europejskich dekryminalizacji może odbywać się już wewnątrz granic naszego kraju. Według Przemysława Zawadzkiego, projekt dotyczący dekryminalizacji posiadania do 15 gramów złożony zostanie w czerwcu, niedługo po wyborach prezydenckich. Jednocześnie, nie jest jeszcze znana ostateczna przyszłość dołączenia do projektu możliwości uprawy jednej rośliny.
Jak wszystko pójdzie dobrze, to już na początku czerwca Parlamentarny Zespół ds Depenalizacji Marihuany złoży projekt dekryminalizujący posiadanie 15g. Wciąż ważą się jednak losy postulatu dotyczącego uprawy krzaczka i wszystko zależy od poparcia ze strony innych ugrupowań 1/2 pic.twitter.com/uzT8CH5pIN
— Przemysław Zawadzki (@PrzemekZawadzki) April 23, 2025